Στη Σίφνο συναντάμε τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν γενικά το κυκλαδικό τοπίο, όπως το ξέρουμε σήμερα. Τα κυρίαρχα στοιχεία του είναι η φρυγανώδης βλάστηση, εκεί όπου το έδαφος χρησιμοποιείται σαν βοσκοτόπι και οι αναβαθμοί (πεζούλες), με σκοπό να συγκρατείται το χώμα. Εκεί καλλιεργούνταν σιτηρά, αμπελώνες ή φυτεύονταν λίγες ελιές. Υπήρξαν εποχές που η Σίφνος και τα γειτονικά νησιά μπορούσαν να θρέψουν ένα σημαντικό πληθυσμό κατοίκων από τη συγκομιδή. Σήμερα όμως οι περισσότεροι αναβαθμοί μένουν χέρσοι, καθώς οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό.
Το έδαφος της Σίφνου κρύβει πολλά είδη μαρμάρου κρυσταλλικά έως μακροκρυσταλλικά και άλλα πετρώματα. Μεταλλεύματα σιδήρου και μαγγανίου ανευρίσκονται σήμερα κυρίως στις θέσεις Άγιος Σώστης, Άγιος Σιλίβεστρος, Βορεινή, Κάψαλο κ.ά. Τα μεταλλεία της Σίφνου ήταν γνωστά από την αρχαιότητα και είχαν προσφέρει μια πηγή πλούτου στο νησί. Αναφέρονται από τον Παυσανία, τον Ηρόδοτο, το Στράβωνα και τον Πλίνιο.
Λέγεται ότι η Σίφνος ήταν πλούσια σε σίδηρο, μόλυβδο, χρυσό και άργυρο και επειδή οι Σιφνιοί αθέτησαν κάποτε την υπόσχεση που είχαν δώσει στο θεό Απόλλωνα, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να στέλνουν ως φόρο υποτέλειας ένα χρυσό αυγό στο ιερό των Δελφών (έστειλαν ένα επίχρυσο αντί χρυσού), η θάλασσα ανέβηκε, πλημμύρισε και εξαφάνισε τα μεταλλεία. Τα πλέον γνωστά μεταλλεία κατά την αρχαιότητα, ήταν του Αγίου Σώστη και το μεταλλείο του Καψάλου ή Σχισμάδων.
Στην περιήγησή του στη Σίφνο ο επισκέπτης συναντά δασάκια από θαμνώδη κυπαρίσσια, πικροδάφνες και αρμυρίκια ενώ στο βυθό σχηματίζονται αποικίες από το γνωστό θαλάσσιο φυτό ποσειδωνία (poseidonia oceanica), που προστατεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η Σίφνος αποτελεί καλό πέρασμα για τα μεταναστευτικά πουλιά, όπως ο ερωδιός, τα παρυδάτια, ο συκοφάγος (oriolus oriolus), ο μελισσοφάγος, το τρυγόνι και πολλά υδρόβια πουλιά. Βέβαια υπάρχουν και πτηνά τα οποία έρχονται στη Σίφνο για να ξεκαλοκαιριάσουν μεταξύ των οποίων ο κοκκινοκεφαλάς, το ορνιθοχελίδονο, οι σταχτάρες κ.ά.
Επί πλέον στο νησί ζουν αρπακτικά πουλιά όπως ο δεντρογέρακας, ο αρτέμης (calonectris diomedea), ο σπιζαετός (hieraaetus fasciatus), ο πετρίτης (falco peregrinus), ο μαυροπετρίτης (falco eleonorae) κ.ά. Για τα είδη αυτά των ζώων και πτηνών που βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας, η δυτική Σίφνος έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σίφνος Φύση 2000 (Natura 2000) – Πρόγραμμα Βιώσιμης Διαχείρισης NATURA Σίφνου
Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και ο Δήμος Σίφνου υλοποιούν από τις αρχές του 2004 το πρόγραμμα ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA (ΦΥΣΗ) ΣΙΦΝΟΥ με την υποστήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το σχέδιο υποβλήθηκε μετά από σχετική δημόσια πρόσκληση, αξιολογήθηκε από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ και επιλέχτηκε -μαζί με άλλα συνολικά 40 προγράμματα- να συγχρηματοδοτηθεί από το ΕΤΕΡΠΣ, ως ένα από τα καλύτερα που αφορούν τη βιώσιμη διαχείριση φυσικών, προστατευόμενων περιοχών NATURA (ΦΥΣΗ). Το πρόγραμμα είναι συνέχεια πολυάριθμων πρωτοβουλιών βιώσιμης ανάπτυξης που έχει προωθήσει το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS σε συνεργασία με το Δήμο και φορείς του νησιού (προστασία της παράκτιας ζώνης, εθελοντικά προγράμματα προστασίας των αμμόλοφων στην παραλία Καμάρες, ενημερωτικές εκδηλώσεις για την οικολογική γεωργία, πληροφόρηση για την περιοχή NATURA, εθελοντικοί καθαρισμοί ακτών, προγράμματα ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης περιβαλλοντικά παιχνίδια για παιδιά, παρουσίαση της έκθεσης φωτογραφίας ‘Μεσόγειος, Το Κοινό Μας Σπίτι’, διεθνείς συναντήσεις νέων από διάφορες μεσογειακές χώρες κα).
Το ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και Δήμος Σίφνου, από κοινού έχουν διαμορφώσει ένα σύνολο δράσεων που υλοποιούνται στο πλαίσιο ενός κατ’ αρχή τριετούς σχεδίου με στόχο την μακροχρόνια προστασία και βιώσιμη διαχείριση της περιοχής προς όφελος τόσο της προστασίας του περιβάλλοντος όσο και της ευημερίας της τοπικής κοινωνίας. Το σχέδιο αυτό θα οριστικοποιηθεί στο πλαίσιο που καθορίζει βέβαια η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία μέσα από ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και μετά από συστηματική διαβούλευση με την τοπική κοινωνία (τόσο με ειδικές ομάδες – αυτοδιοίκηση, γεωργοί, τουριστικός τομέας, ψαράδες, κτηνοτρόφοι, εκπαιδευτικοί, κα όσο και συνολικά με τους κατοίκους της Σίφνου), ώστε να αντανακλά και να εκφράζει την συνειδητή υποστήριξη της κοινωνίας της Σίφνου σε αυτό και να έχει την ισχυρή υποστήριξή της. Η προστασία και βιώσιμη διαχείριση της περιοχής θα προσφέρει πρόσθετα εισοδήματα στην τοπική κοινωνία, ενώ ο φυσικός (και πολιτισμικός) πλούτος θα προστατεύεται μακροχρόνια.
Στο πλαίσιο του προγράμματος συζητούνται και αναπτύσσονται κατάλληλες και σύγχρονες δομές διαχείρισης μιας φυσικής, προστατευόμενης περιοχής. Αναζητούνται οικονομικά και άλλα εργαλεία που θα κάνουν τη διαχείριση της περιοχής βιώσιμη σε μακροχρόνια βάση. Ένας σημαντικός πλούτος που πρέπει να διατηρηθεί μακροχρόνια.
Η Σίφνος είναι γνωστή για την αρχιτεκτονική, τα κεραμικά, τα μονοπάτια, τους ποιητές, τα πανηγύρια, τις εκκλησίες, τις ξερολιθιές, την κουζίνα και τις γεύσεις της. Όλα αυτά μαζί, όμως, αντιπροσωπεύονται στη φυσική περιοχή ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ”ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΜΕΧΡΙ ΔΥΤΙΚΕΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ” (κωδικός NATURA 2000: GR4220008) που συνδέει τη Σίφνο – ένα μικρό Κυκλαδίτικο νησί – με το ευρωπαϊκό Δίκτυο φυσικών προστατευόμενων περιοχών NATURA (ΦΥΣΗ) 2000 που δημιουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η σημαντική αυτή φυσική περιοχή, συνολικής έκτασης 17000-20670 στρεμμάτων περιλαμβάνεται στις ευρωπαϊκές φυσικές προστατευόμενες περιοχές NATURA (ΦΥΣΗ) που αποτελούν ένα σημαντικό ευρωπαϊκό δίκτυο του φυσικού πλούτου της ηπείρου μας. Εξάλλου, εδώ και δεκαετίες, ολόκληρη η Σίφνος είχε χαρακτηρισθεί Τοπίο Ιδιαιτέρου Κάλλους (Υπουργική απόφαση 36531/3992/6.7.76. Εφημερίδα της Κυβέρνησης 917/Β/14.7.76). Η περιοχή ΝATURA 2000 της Σίφνου έχει μέσο υψόμετρο 150 μέτρα, με υψηλότερο σημείο την κορυφή Απίδια (600 μ). Ένα σημαντικό τμήμα της περιοχής καλύπτεται από ένα μικρό βουνό, τον Προφήτη Ηλία, και τις πλαγιές του. Η περιοχή φιλοξενεί 19 σημαντικά, κυρίως ενδημικά, σπάνια ή προστατευόμενα είδη φυτών και ζώων. Έχει επίσης καταγραφεί η παρουσία 39 ειδών πτηνών, 16 από τα οποία είναι είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ και 23 μεταναστευτικά είδη. Οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού αγνοούν ότι πίσω από τα βουνά κρύβεται ένας απίστευτος πλούτος, δάση ολόκληρα από είδη κέδρων Juniperus, σχίνων, αγριελιάς, χαρουπιάς, αρωματικά φυτά και φρύγανα. Από ψηλά από τη ξηρά αλλά και ταξιδεύοντας από τη θάλασσα ο επισκέπτης μπορεί να διαπιστώσει στο θαλάσσιο τμήμα της περιοχής NATURA εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Ποσειδωνία, υφάλους, βραχώδεις ακτές αλλά και μικρούς όρμους. Επίσης συναντώνται, σε μικρότερη κάλυψη, παρόχθια δάση-στοές της θερμής Μεσογείου, ποταμοί της Μεσογείου με περιοδική ροή καθώς και απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση και ενδημικά είδη. Στην περιοχή βρίσκονται, επίσης, σημαντικές για το ισοζύγιο του νησιού, πηγές νερού και υπόγειοι υδατικοί πόροι που επηρεάζουν τα αποθέματα ολόκληρου του νησιού.
Ανθρώπινες δημιουργίες – όπως οι εκκλησίες Προφήτης Ηλίας, Παναγία Τόσου Νερού, Άγ. Ανδρέας, Άγ. Ιωάννης στο Μαύρο Χωριό, Ταξιάρχης Σκάφης, ή σημαντικά αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία, όπως η ακρόπολη στον Άγ. Ανδρέα και Πύργοι – δένουν αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον. Η αρμονική αυτή συνύπαρξη ανθρώπων και φύσης μέσα σε μία φυσική περιοχή μπορεί να διαπιστωθεί στη γεωργία, τη κτηνοτροφία ή και τις σημαντικές πολιτιστικές δραστηριότητες που διατηρούνται ζωντανές ακόμα και σήμερα, όπως για παράδειγμα τα πανηγύρια (Προφήτη Ηλία, Αγ. Ιωάννη στο Μαύρο Χωριό, Παναγία του Τόσου Νερού κα) που διατηρούν ακόμα τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα, λόγω της απουσίας πρόσβασης με Ι.Χ. Οι συμμετέχοντες λαμβάνουν μέρος, εκτός από τη θρησκευτική τελετή, σε μια ολονυκτία που περιλαμβάνει δωρεάν προσφορά φαγητού και ποτού (ρεβίθια, κατσίκι, ελιές, κρασί), καθώς και τοπική μουσική και χορούς. Οι συμμετέχοντες για να φτάσουν στο πανηγύρι ακολουθούν με τα πόδια ή με ζώα τα μονοπάτια, απολαμβάνοντας μια μοναδική διαδρομή.
Πηγή http://www.medsos.gr
